Thuốc chống trầm cảm ba vòng

Trong thập kỷ 1950, một loại thuốc TCA đầu tiên là Imipramine đã được phát triển bởi Ciba-Geigy (nay là Novartis) tại Thụy Sĩ. Imipramine trở thành một trong những loại TCA đầu tiên và đã được áp dụng trong điều trị trầm cảm. Đây là bước tiến lớn trong lĩnh vực tâm lý y học, bởi nó đánh dấu sự phát triển của loại thuốc chống trầm cảm mới và hiệu quả hơn so với các phương pháp trước đây.

Sau sự thành công của Imipramine, nhiều loại TCA khác như Amitriptyline, Desipramine, và Nortriptyline đã được phát triển và sử dụng rộng rãi trong điều trị trầm cảm và các rối loạn tâm lý tương tự.

Mặc dù ít phổ biến hơn hiện nay, TCA vẫn có vai trò trong điều trị trầm cảm và các tình huống đặc biệt khác, đặc biệt khi các loại thuốc khác không hiệu quả hoặc không thể sử dụng.

Bài viết dưới đây, Phòng khám Bác sĩ Dung xin giải đáp thắc mắc của nhiều người về thuốc chống trầm cảm ba vòng là gì? Xin mời các bạn cùng theo dõi chi tiết!

Thuốc chống trầm cảm ba vòng là gì?

Thuốc chống trầm cảm ba vòng (Tricyclic Antidepressants – TCA) là một nhóm thuốc được sử dụng trong điều trị trầm cảm và một số rối loạn tâm lý khác. Thuốc chống trầm cảm ba vòng được gọi như vậy vì cấu trúc hóa học của chúng chứa ba vòng carbon trong cấu trúc phân tử của thuốc. Đây là một trong những nhóm thuốc chống trầm cảm ban đầu được phát triển và sử dụng rộng rãi từ những năm 1950.

Cơ chế tác dụng của thuốc chống trầm cảm ba vòng

Cơ chế tác động của thuốc chống trầm cảm ba vòng (Tricyclic Antidepressants – TCA) liên quan đến nhiều khía cạnh trong hệ thống thần kinh và các chất hóa học thần kinh quan trọng. Dưới đây là một số yếu tố chính về cơ chế tác động của TCA:

Ưc chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine

TCA hoạt động chủ yếu bằng cách ngăn chặn quá trình tái hấp thu của hai chất hóa học quan trọng là serotonin và norepinephrine trong các khoang synaptic giữa các tế bào thần kinh.

Bằng cách làm cho serotonin và norepinephrine tồn tại lâu hơn ở các khoang này, TCA tăng cường khả năng tác động của chúng lên các thụ thể trên tế bào thần kinh đích. Điều này giúp cải thiện tâm trạng và cân bằng cảm xúc.

Tác động lên nhiều thụ thể khác nhau

thuốc chống trầm cảm ba vòng không chỉ ảnh hưởng đến serotonin và norepinephrine mà còn tác động đến nhiều thụ thể khác trong cơ thể. Một số tác động này bao gồm tác động lên các thụ thể alpha-adrenergic, muscarinic M1, và histamin H1. Những tác động này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, như buồn ngủ, khô miệng, và tăng cân.

Điều chỉnh tâm thần và cảm xúc

Bằng cách tác động lên các hệ thống thần kinh, thuốc chống trầm cảm ba vòng giúp điều chỉnh tâm trạng và cảm xúc của người dùng, từ đó giảm triệu chứng trầm cảm và các rối loạn tâm lý liên quan.

Phân loại nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng

Nhóm thuốc chống trầm cảm ba vòng (Tricyclic Antidepressants – TCA) có nhiều loại khác nhau, và chúng có thể được phân loại dựa trên cấu trúc hóa học hoặc tác dụng của từng loại. Dưới đây là một số ví dụ về các loại TCA phổ biến:

Loại dựa trên cấu trúc hóa học

• Amitriptyline: Amitriptyline là một trong những TCA phổ biến nhất và được sử dụng rộng rãi trong điều trị trầm cảm.
• Imipramine: Imipramine cũng là một loại TCA quan trọng trong điều trị trầm cảm và rối loạn tâm lý khác.
• Doxepin: Doxepin thường được sử dụng không chỉ trong điều trị trầm cảm mà còn trong điều trị các rối loạn ngủ như mất ngủ.

Loại dựa trên tác dụng

• Chlomipramine: Chlomipramine thường được sử dụng trong điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD) và rối loạn ăn.
• Desipramine: Desipramine thường được sử dụng trong điều trị đau mạn tính và rối loạn tâm lý như rối loạn hoảng sợ.
• Nortriptyline: Nortriptyline thường được sử dụng trong điều trị trầm cảm và đau mạn tính.

Ứng dụng phổ biến của thuốc chống trầm cảm ba vòng

Dưới đây là một số trong những ứng dụng phổ biến của TCA:

Trầm cảm

Điều trị trầm cảm là ứng dụng chính của TCA. Chúng giúp cải thiện tâm trạng, giảm triệu chứng trầm cảm và cân bằng cảm xúc của bệnh nhân.

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD)

Chlomipramine là một loại TCA thường được sử dụng trong điều trị OCD. Nó giúp làm giảm triệu chứng lo lắng và ám ảnh.

Rối loạn hoảng sợ

TCA như imipramine và desipramine có thể được sử dụng trong điều trị rối loạn hoảng sợ, giúp giảm triệu chứng lo âu và hoảng loạn.

Đau mạn tính

Một số loại TCA như nortriptyline và desipramine được sử dụng trong điều trị đau mạn tính, bao gồm đau thần kinh, đau thắt lưng dưới và đau thần kinh cơ học.

Rối loạn ngủ

Doxepin thường được sử dụng trong điều trị mất ngủ và rối loạn ngủ khác.

Ám ảnh cưỡng chế (Enuresis)

Imipramine có thể được sử dụng trong điều trị ám ảnh cưỡng chế, một tình trạng tiểu tiện vào đêm ở trẻ em.

Đau thần kinh trong ung thư

TCA có thể được sử dụng để giảm đau thần kinh mà bệnh nhân ung thư thường gặp.

Mất cân bằng nước và muối

Loại TCA như amitriptyline có thể được sử dụng trong điều trị mất cân bằng nước và muối ở một số tình trạng y tế.

Cách sử dụng và liều lượng của thuốc chống trầm cảm ba vòng

Dưới đây là một số thông tin tổng quan về cách sử dụng và liều lượng thường được áp dụng, nhưng lưu ý rằng nó có thể thay đổi tùy theo tình trạng của từng bệnh nhân:

Cách Sử Dụng

• Tuân theo Hướng Dẫn Bác Sĩ: Điều quan trọng nhất là tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. TCA là các loại thuốc mạnh và có thể gây ra tác dụng phụ nếu không sử dụng đúng cách.
• Liều Đầu Tiên và Tăng Dần: Thường, bệnh nhân sẽ bắt đầu với một liều thấp và dần dần tăng liều dần theo hướng dẫn của bác sĩ. Điều này giúp cơ thể thích nghi với thuốc và giảm nguy cơ tác dụng phụ ban đầu.
• Thời Gian Uống Thuốc: TCA thường phải uống hàng ngày, thường là vào buổi tối trước khi đi ngủ. Việc uống đúng thời gian và liều lượng là quan trọng để đảm bảo hiệu quả và giảm nguy cơ tác dụng phụ.
• Liều Dùng Không Đều Đặn: Tránh bỏ sót các liều thuốc. Nếu bỏ sót một liều, không nên uống thêm một lượng lớn để bù vào lần bỏ sót. Hãy thảo luận với bác sĩ về cách xử lý trong trường hợp bỏ sót.
• Sử Dụng Liều Tối Thiểu Hiệu Quả: Bác sĩ thường sẽ điều chỉnh liều lượng để đảm bảo rằng bệnh nhân sử dụng liều tối thiểu hiệu quả và đảm bảo an toàn.

Liều Lượng Thường Được Áp Dụng

• Amitriptyline: Bắt đầu từ 25-50 mg mỗi ngày, sau đó tăng dần.
• Imipramine: Bắt đầu từ 25-75 mg mỗi ngày, sau đó tăng dần.
• Desipramine: Bắt đầu từ 25-50 mg mỗi ngày, sau đó tăng dần.
• Nortriptyline: Bắt đầu từ 25-50 mg mỗi ngày, sau đó tăng dần.

Tương tác và những hạn chế khi sử dụng thuốc chống trầm cảm ba vòng

Dưới đây là một số điểm quan trọng về tương tác thuốc khi sử dụng thuốc chống trầm cảm ba vòng:

• Tương tác với dược phẩm khác: TCA có thể tương tác với nhiều loại thuốc khác, bao gồm thuốc kháng histamine, thuốc ức chế monoamine oxidase (MAOIs), thuốc gây tê, thuốc chống động kinh, thuốc chống tiểu tiện, và nhiều loại thuốc khác. Tương tác này có thể gây ra tăng cường tác dụng hoặc tác dụng phụ không mong muốn.
• Tương tác với thuốc kháng cholinergic: TCA có tác dụng chống cholinergic và có thể tương tác với các loại thuốc kháng cholinergic như thuốc chống dị ứng và thuốc kháng dị ứng tiểu tiện. Điều này có thể dẫn đến tăng nguy cơ tác dụng phụ như khô miệng, tiểu tiện khó khăn, và tăng nguy cơ bí tiểu.
• Tương tác với chất gây tê: TCA có thể tăng tác động của chất gây tê, do đó, cần thông báo cho bác sĩ trước khi phẫu thuật.

Lợi ích và hạn chế của thuốc chống trầm cảm ba vòng

Thuốc chống trầm cảm ba vòng (Tricyclic Antidepressants – TCA) có những lợi ích và hạn chế cần được xem xét cẩn thận trước khi sử dụng. Dưới đây là một cái nhìn tổng quan về lợi ích và hạn chế của thuốc chống trầm cảm ba vòng:

Lợi Ích

• Hiệu Quả trong Điều Trị Trầm Cảm: Có khả năng giúp cải thiện tâm trạng và cân bằng cảm xúc của người dùng, làm giảm triệu chứng trầm cảm.
• Đa Dạng Ứng Dụng: Ngoài điều trị trầm cảm, TCA còn được sử dụng trong nhiều ứng dụng khác như điều trị rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn hoảng sợ, đau mạn tính, và rối loạn ngủ.
• Lựa Chọn Thay Thế: Có thể xem xét là một lựa chọn thay thế trong trường hợp các loại thuốc chống trầm cảm hiện đại không hiệu quả hoặc không thể sử dụng.

Hạn Chế

• Tác Dụng Phụ: Thường có nhiều tác dụng phụ, bao gồm buồn ngủ, tiểu tiện khó khăn, tăng cân, khô miệng, và tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim. Những tác dụng phụ này có thể làm giảm chất lượng cuộc sống của người dùng.
• Tương Tác Thuốc: TCA có khả năng tương tác với nhiều loại thuốc khác, và điều này có thể gây ra tác dụng phụ không mong muốn hoặc tác dụng không đủ.
• Nguy Cơ Tự Sát: Có một số báo cáo về nguy cơ tự sát tăng lên khi sử dụng TCA, đặc biệt ở người trẻ tuổi. Người sử dụng TCA cần được theo dõi thường xuyên bởi bác sĩ.
• Khả Năng Cai Nghiện: TCA không phải là loại thuốc cai nghiện, nhưng ngừng sử dụng đột ngột có thể gây ra các triệu chứng cai nghiện.
• Không nên sử dụng khi có tiền sử bệnh tim mạch: Có thể tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim, do đó, không nên sử dụng nếu có tiền sử bệnh tim mạch hoặc rối loạn nhịp tim.
• Không nên sử dụng trong thai kỳ và cho con bú: Có thể ảnh hưởng đến thai kỳ và có thể truyền sang thai nhi qua sữa mẹ.
• Nguy cơ tác động tăng cường ở người trẻ tuổi: Có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng ở người trẻ tuổi, bao gồm tăng nguy cơ tự sát.

Tài liệu tham khảo

Dưới đây là một số tài liệu tham khảo về thuốc chống trầm cảm ba vòng (Tricyclic Antidepressants – TCA) và chủ đề liên quan:

• Stahl, S. M. (2013). Essential Psychopharmacology: The Prescriber’s Guide. Cambridge University Press.
• Goodwin, G. M., & Price, J. F. (1998). Evidence-based guidelines for treating depressive disorders with antidepressants: A revision of the 1993 British Association for Psychopharmacology guidelines. Journal of Psychopharmacology, 12(4), 409-423.
• National Institute of Mental Health. (2022). Depression (https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression)
• National Institutes of Health (.gov): Tricyclic Antidepressants – StatPearls – NCBI Bookshelf (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557791/)
• Mayo Clinic: Tricyclic antidepressants and tetracyclic antidepressants (https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/depression/in-depth/antidepressants/art-20046983)

Trên đây là những kiến thức về thuốc chống trầm cảm ba vòng là gì mà Phòng khám Bác sĩ Dung cung cấp. Các bạn có thể thăm khám trực tiếp tại Quảng Bình thông qua địa chỉ

• Trụ sở chính: Thôn Vĩnh Phú Quảng Hòa TX Ba Đồn
• Hoặc đặt lịch thông qua số điện thoại: 084.502.9815.