Ứng dụng dược liệu Bồ công anh trong Y học cổ truyền

Bồ công anh đã được ghi nhận trong nhiều tác phẩm về dược liệu cổ đại từ nhiều quốc gia khác nhau. Đã từng xuất hiện trong các tài liệu y học cổ truyền của Hy Lạp, La Mã, Ba Tư và Trung Quốc. Từ y học cổ điển đến y học hiện đại, bồ công anh đã được sử dụng cho mục đích điều trị đa dạng. Nó được áp dụng để làm dịu niêm mạc dạ dày, giảm triệu chứng viêm nhiễm và giảm đau.

Bài viết dưới đây, Phòng khám Bác sĩ Dung xin giải đáp thắc mắc của nhiều người về Bồ công anh là gì? Xin mời các bạn cùng theo dõi chi tiết!

Giới thiệu về Bồ công anh

Cây Bồ công anh còn được biết đến với nhiều tên gọi như rau Mũi cày, rau Diếp dại, rau Diếp trời hay Bồ công anh nam, thường mọc ở các vùng đất hoang sườn núi, trên các cánh đồng hoặc độ cao lên tới khoảng 1800m.

Loại phổ biến của cây Bồ công anh ở Việt Nam là Bồ công anh mũi mác (Lactuca indica L.), thuộc họ Cúc (Asteraceae). Ngoài ra, còn có Bồ công anh hoa lam hoặc Cải ô rô (Cichorium intybus L.), Bồ công anh lùn (Taraxacum officinale L.), và Bồ công anh Trung Hoa (Taraxacum borealisinense K.), đều thuộc họ Cúc. Các hình ảnh về cây Bồ công anh và các loại dược liệu sau khi phơi khô có thể được theo dõi qua các hình ảnh được cung cấp.

Đặc điểm thực vật Bồ công anh

Bồ công anh Việt Nam là một loại cây thân thảo, mọc thẳng với thân nhẵn có chiều cao dao động từ 0,5-1m, có thể lên tới 3m. Cây thường mọc hàng năm hoặc hai năm, thân tương đối thẳng và không phân nhánh nhiều, có thể có những đốm tím ở một số vùng.

Lá cây thường mọc đơn lẻ, gần như không có cuống, có hình dạng đa dạng: các lá ở phía dưới thường thuôn, dài khoảng 30cm, rộng 5-6cm, gần như liền mạch với gốc, mép lá nhọn, có răng cưa to hoặc xẻ thùy không đồng đều, thường hẹp và sâu, với những thùy lớn và nhỏ xen kẽ nhau. Những lá ở phía giữa và phía trên thì ngắn và hẹp dần, thường không có nhiều răng cưa, có hình dạng dài và mảnh nhỏ.

Cụm hoa của Bồ công anh mọc ở đỉnh thân và nách lá, có màu vàng, tạo thành các chùy dài và hẹp, đôi khi phân nhánh nhiều thành 2-5 đầu hoa, mỗi đầu có khoảng 8-10 bông hoa. Các nhánh nhỏ có hoa từ gốc tới đỉnh; tổ hoa tổng thể hình trụ, nhị có 5 vòi và vòi nhụy có gai; các lá bắc ở bên ngoài thường có hình bầu dục tù trong khi các lá ở bên trong thường hình dải, cũng có đầu lá tù nhiều ở đỉnh lá. Quả của cây có màu đen, với một mỏ trắng và hai cạnh lồi giống như cánh, cùng với hai

Thu hái và chế biến Bồ công anh

Bộ phận sử dụng của bồ công anh là toàn bộ cây. Quá trình thu hái thường diễn ra từ tháng 5 đến tháng 7, khi cây chưa hoặc mới bắt đầu nở hoa. Cây được thu hái cần loại bỏ lá già và sau đó phơi hoặc sấy ở nhiệt độ thấp cho đến khi khô.

• Rửa sạch: Sau khi thu hái, hãy rửa sạch để loại bỏ bất kỳ bụi bẩn hoặc cặn bãi nào.
• Sử dụng trong ẩm thực
  • Lá: Lá có thể được sử dụng trong các món ăn như salat hoặc sauté như rau xanh. Chúng có vị ngọt và dịu, và thường được ăn sống.
  • Cánh hoa: Cánh hoa có thể được sử dụng để làm món nước ép hoặc thêm vào thực đơn nướng, xào, hoặc trộn lẫn trong các món tráng miệng.
• Sử dụng trong y học truyền thống: Lá, cánh hoa, và rễ đã được sử dụng trong y học truyền thống với nhiều ứng dụng khác nhau, như làm dịu vết bỏng, chống viêm nhiễm, và hỗ trợ tiêu hóa.

Đặc điểm phân bố Bồ công anh

Bồ công anh có nguồn gốc từ phía tây Trung Quốc, và nó phổ biến ở nhiều tỉnh miền núi và trung du của Việt Nam như Lào Cai, Cao Bằng, Hà Nội, Ninh Bình, Thừa Thiên Huế và lan rộng đến khu vực Tây Nguyên. Ngoài Việt Nam, loài cây này cũng được tìm thấy ở Ấn Độ, Myanma, Lào, Campuchia, Thái Lan và một số nước khác trong khu vực.

Thành phần hóa học của Bồ công anh

Bồ công anh chứa một loạt các thành phần dinh dưỡng và hợp chất có lợi cho sức khỏe. Theo phân tích, nước chiếm tỷ lệ cao nhất, đến 91,8%, theo sau đó là protid (3,4%), glucid (1,1%), chất xơ (2,9%), tro (1,2%), caroten (3,4%mg) và Vitamin C (25%mg).

Chiết xuất Bồ công anh cũng là nguồn cung cấp quan trọng của các hợp chất phenolic, với tỷ lệ 5%. Trong hợp chất này, quercetin, axit caffeic, Rutin, và axit chlorogenic là những thành phần đáng chú ý.

Ngoài ra, nhiều flavonoid khác cũng đã được xác định bao gồm luteolin, luteolin-7-O-glucoside, kaempferol và apigenin. Tất cả những thành phần này đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp lợi ích dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe cho người tiêu dùng.

Bồ công anh có tác dụng gì?

Bồ công anh, với vị đắng và tính mát, thuộc vào các kinh can, thận và tâm được sử dụng trong nhiều ứng dụng y học cổ truyền:

Điều trị các bệnh về da

Nhựa chảy ra từ thân cây khi bị tổn thương, thực sự có chứa những chất sát trùng và kháng nấm tự nhiên. Có thể sử dụng nhựa bồ công anh trên da để giúp kháng khuẩn và hỗ trợ quá trình làm sạch vết thương. Nó cũng có thể giúp giảm ngứa và kích ứng của da do một số tình trạng như bệnh chàm, nấm da, vẩy nến và các nhiễm trùng da khác..

Hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường

Trà bồ công anh có được coi là một lựa chọn hữu ích cho người mắc bệnh tiểu đường, đặc biệt là với tác động tích cực đối với quá trình sản xuất insulin và kiểm soát đường huyết. Khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc không sử dụng insulin một cách hiệu quả, đường huyết có thể tăng cao.

Bồ công anh được cho là có khả năng kích thích tuyến tụy sản xuất insulin, giúp loại bỏ lượng đường dư thừa trong cơ thể. Thực tế, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra có lợi ích đáng kể trong việc kiểm soát đường huyết và quản lý bệnh tiểu đường.

Phòng chống ung thư

Được nghiên cứu với hy vọng tìm ra các phương pháp chữa trị, đặc biệt trong việc ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị một số loại ung thư, như ung thư tuyến tiền liệt và ung thư vú. Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng thành phần trong rễ cây có thể có tác dụng ngăn ngừa hoặc ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư.

Tốt cho xương

Được biết đến như một nguồn khoáng chất quan trọng, đặc biệt là với hàm lượng canxi hữu ích cho sức khỏe. Canxi đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ xương, cũng như tham gia vào nhiều hoạt động sinh học khác như truyền tải tín hiệu thần kinh, đông máu và cân bằng hormone. Bồ công anh cung cấp khoảng 10% nhu cầu canxi cần thiết hàng ngày, giúp bổ sung nguồn canxi tự nhiên cho cơ thể.

Cải thiện chức năng gan

Các chất dinh dưỡng và vitamin có trong bồ công anh đóng vai trò quan trọng trong việc giúp gan hoạt động hiệu quả hơn. Chúng giúp thanh lọc gan, hỗ trợ quá trình giảm sưng tấy, cải thiện quá trình hấp thụ khoáng chất và ngăn ngừa sự phát triển của nhiều bệnh tật. Việc bổ sung vitamin C cũng góp phần quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng và bảo vệ gan khỏi nhiều tác động có hại.

Ngăn ngừa viêm đường tiết niệu

Thường được coi là một phương pháp tự nhiên hỗ trợ sức khỏe đường tiết niệu và hệ thống thận bàng quang. Theo một số nghiên cứu, bồ công anh có thể có tác dụng lợi tiểu và chống viêm, có thể giúp ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu và hỗ trợ sức khỏe của bàng quang, thận cũng như các vấn đề u nang sinh sản.

Cải thiện hệ tiêu hoá

Có một số đặc tính có thể hỗ trợ hệ tiêu hóa. Inulin và chất nhầy trong cây có khả năng làm dịu đường tiêu hóa, có thể giúp cải thiện quá trình tiêu hóa và ổn định đường ruột. Chất chống oxy hóa có thể giúp loại bỏ các chất độc hại từ thực phẩm và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn đường ruột có hại.

Các bài thuốc từ cây Bồ công anh

Các bài thuốc sử dụng bồ công anh có thể được áp dụng để điều trị nhiều vấn đề khác nhau, từ tắc tia sữa đến viêm loét dạ dày hay viêm ruột thừa. Mỗi bài thuốc có cách chuẩn bị và cách sử dụng riêng biệt:

Bài thuốc trị hói đầu

• Nguyên liệu
  • Bồ công anh: 150g
  • Đậu đen: 500g
• Cách làm
  • Rửa sạch bồ công anh và đậu đen.
  • Sắc kỹ lấy nước từ bồ công anh và đậu đen.
  • Thêm đường phèn vào dung dịch đã sắc được.
  • Cô đặc dung dịch lại.
• Cách sử dụng
  • Uống 50g/lần.
  • Dùng 2 lần mỗi ngày.

Nước Bồ công anh trị tắc sữa

• Nguyên liệu
  • Bồ công anh tươi: 60g
• Cách làm
  • Rửa sạch bồ công anh tươi.
  • Thêm một ít muối.
  • Xay hoặc giã nhuyễn bồ công anh.
• Bước sử dụng
  • Lọc để lấy phần dịch uống.
  • Phần bã bỏ vào vải sạch và đắp lên vú.
• Tác dụng
  • Có tác dụng sau khi sử dụng 2 lần.

Bài thuốc trị mụn nhọt

• Nguyên liệu
  • Bồ công anh: 15g
  • Sơn Tra: 12g
  • Kim Ngân Hoa: 15g
  • Chỉ Xác sao: 10g
  • Hổ trượng: 12g
  • Đại hoàng tẩm rượu: 10g
• Cách làm
  • Sắc các nguyên liệu trên với nước để lấy nước uống.
  • Dùng một thang dùng trong một ngày.
  • Chia làm hai lần uống vào buổi sáng và buổi tối.
• Thêm vào
  • Bạn cũng có thể lấy lá bồ công anh tươi, giã nát và thêm ít muối.
  • Uống phần nước và đắp phần bã lên vùng mụn nhọt để giúp chúng nhanh chóng vỡ.

Bài thuốc trị viêm đau dạ dày

• Nguyên liệu
  • Bồ công anh: 30g
  • Nhục Quế: 5g
  • Cam Thảo: 6g
  • Hoàng bá: 10g
  • Chung nhũ thạch: 30g
• Cách làm
  • Nghiền các nguyên liệu thành bột
  • Pha bột với nước để uống
  • Mỗi lần dùng 10g, ngày dùng 3 lần.

Bài thuốc trị đau mắt đỏ

• Nguyên liệu
  • Bồ công anh: 40g
  • Dành dành: 12g
• Cách làm
  • Sắc lấy nước uống

Bài thuốc trị quai bị

• Nguyên liệu
  • Bồ công anh tươi: 30g
• Cách làm
  • Rửa sạch bồ công anh
  • Giã nát thành hỗn hợp
  • Đắp lên vùng bị sưng đau.

Bài thuốc trị viêm gan cấp

• Nguyên liệu
  • Bồ công anh: 20g
  • Xa tiền tử: 10g
  • Nhân trần: 30g
  • Bản lam căn: 15g
  • Tử thảo: 10g
• Cách làm
  • Sắc lấy nước uống từ các nguyên liệu trên.
  • Dùng mỗi ngày một thang, chia làm hai lần uống vào buổi sáng và tối.

Lưu ý khi sử dụng Bồ công anh

Bồ công anh, với những tính năng dược lý và hỗ trợ sức khỏe đa dạng, đã được sử dụng rộng rãi trong các phương pháp điều trị dân gian. Tuy nhiên, việc sử dụng dược liệu này đòi hỏi sự cẩn trọng và tuân thủ những nguyên tắc bảo quản và sử dụng đúng cách.

Để bảo quản bồ công anh, cần đặt nó ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp và độ ẩm cao để duy trì độ tươi mới và chất lượng của dược liệu. Trong quá trình sử dụng, việc quan sát cơ thể là cực kỳ quan trọng. Bất kỳ dấu hiệu phản ứng không mong muốn nào như viêm da, mẩn ngứa, hoặc bất thường về sức khỏe cần được theo dõi và ngừng sử dụng ngay khi phát hiện.

Hơn nữa, bồ công anh không nên được sử dụng cho nhóm đối tượng nhất định như trẻ em, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú, người mẫn cảm với thành phần của bồ công anh, cũng như người mắc các vấn đề về ruột kích thích, tắc nghẽn ống mật hoặc tắc ruột.

Tài liệu tham khảo

• Taraxacum (https://en.wikipedia.org/wiki/Taraxacum)
• Dandelion: Health Benefits and Side Effects (https://www.healthline.com/nutrition/dandelion-benefits)
• Dandelion | Definition, Uses, & Facts (https://www.britannica.com/plant/dandelion)

Trên đây là những kiến thức về cây bồ công anh mà Phòng khám Bác sĩ Dung cung cấp. Các bạn có thể thăm khám trực tiếp tại Quảng Bình thông qua địa chỉ

• Trụ sở chính: Thôn Vĩnh Phú Quảng Hòa TX Ba Đồn
• Hoặc đặt lịch thông qua số điện thoại: 084.502.9815.

Một số sản phẩm chứa dược liệu Bồ công anh

Atiliver Diệp Hạ Châu hỗ trợ chức năng gan

Atiliver Diệp Hạ Châu là một loại dược phẩm có chứa các thành phần từ dược liệu tự nhiên như Diệp Hạ Châu và Bồ Công Anh. Được thiết kế với mục đích bảo vệ tế bào gan và hỗ trợ việc hạ men gan, sản phẩm này có thể cung cấp sự hỗ trợ cho chức năng gan của bạn. Atiliver Diệp Hạ Châu có dạng viên nén, được đóng gói trong hộp có 10 vỉ, mỗi vỉ có 10 viên.

Đánh giá sản phẩm này là 5.00 trên 5 dựa trên một đánh giá từ khách hàng. Được sản xuất bởi thương hiệu Dược Phẩm Khang Minh, sản phẩm chứa hoạt chất từ Diệp Hạ Châu, Xuyên tâm liên và Bồ Công Anh.